ACHTERWEG 2 TE AMSTERDAM
Oorspong van Electrozuur
waar lag de Achterweg in begin 1900 ( bij de rode A)
Achterweg begint links bovenaan, bij de letter G en loopt loodrecht naar beneden, 3 cm lang
links onderaan staat 2e Hugo d.G daarachter Achter…weg
bovenaan de achterweg in dat vierkantje ligt nummer 2 de fabriek, maar op nummer 2 staan meerdere fabrieken
A. Fabriek der Maatschappij voor Chemische Industrie
B. Balein fabriek Hunkemöller
C. W. Schröder Metaal smelterij
D. N.V. Nederlandsche Metaalhandel
E. Firma Spalteholen en Amerschot Chemische fabrieken
F. C. Panli en H. J. Wessels een houtzagerij
De NV Nederlandsche Koolteerstokerij, of aanvankelijk de Maatschappij voor Chemische Industrie genoemd, was één der eerste steenkoolteerdestilleerderijen in Nederland.
Het bedrijf bevond zich aan de Achterweg te Amsterdam en werd opgericht in 1860 door Jacques Cohen (1833–1881).
Het steenkoolteer was afkomstig van de gasfabrieken en kon via destillatie in nuttige producten worden omgezet. zoals grondstoffen voor de productie van synthetische kleurstoffen en houtverduurzamingsmiddelen.
Aangezien zich in Nederland geen productie van synthetische kleurstoffen ontwikkelde werden de door de Koolteerstokerij gewonnen grondstoffen daarvoor, zoals benzeen en tolueen, naar Duitsland uitgevoerd.
Ernst Cohen (1869-1944)
Werd in Amsterdam geboren. Cohens ouders waren genaturaliseerde joden, oorspronkelijk afkomstig uit Duitsland. Zijn vader was directeur van de Maatschappij voor Chemische Industrie in Amsterdam.
De jonge Cohen studeerde Chemie in de hoofdstad. Hij promoveerde 1893 cum laude op het proefschrift “Het bepalen van overgangspunten langs electrischen weg en de electromotorische kracht bij scheikundige omzetting”. In 1901 werd hij benoemd tot buitengewoon hoogleraar te Amsterdam, een jaar later vertrok hij als bijzonder hoogleraar naar Utrecht.
Ernst Cohen was boven alles een experimentator; de natuur haar geheimen afdwingen was zijn vreugde, maar het afdwingen zelf bekoorde hem meer dan het weten der geheimen. Hij voelde zich het gelukkigst in het laboratorium, theorie zei hem weinig en college geven beschouwde hij als een onvermijdelijk kwaad van het ambt.
Bij Harlingen stond koolteer fabriek, de grondlegger van dit bedrijf was in Harlingen geboren. Het was Thomas Smit (1839 – 1908). In 1869 vestigde hij zich in Amsterdam waar hij al drie jaar procuratiehouder was bij de Maatschappij voor Chemische Industrie te Amsterdam. Dit was een koolteer verwerkend bedrijf. De koolteerindustrie in België en Engeland was toen al veel machtiger dan de paar Nederlandse koolteerverwerkende bedrijven die er in die tijd waren. De producten die uit de koolteer werden gemaakt waren koolteerpek, anthraceen, naftaline,benzol, creosoot, carbolzuur,fenol en toluol. Omdat de vraag naar koolteer in Noordwest-Europa groter werd dan de gasfabrieken in totaal produceerden bepaalden de laatstgenoemden hoe hoog de prijs was. Om de prijs te kunnen drukken vormden de gezamenlijke koolteerbedrijven in Engeland en België in 1890 het zogenaamde teerkartel.De buitenlandse bedrijven verdeelden nu onder elkaar de teerproductie van de grote gasfabrieken in Noordwest-Europa. Zij bepaalden nu wat zij wilden betalen voor de koolteer van de gasfabrieken. Deze laatste werden nu praktisch geheel afhankelijk van de productiecapaciteit van de in het kartel verenigde koolteerfabrieken. De Maatschappij voor Chemische Industrie in Amsterdam had zich, evenals de andere Nederlandse koolteerbedrijven, bij het kartel aangesloten.
Een stoker onderhoudt het vuur onder één van de distilleerketels gevuld met koolteer
Thomas Smit, nog steeds werkzaam in Amsterdam, moest nu toezien hoe éénderde van de in Nederland geproduceerde koolteer naar Belgische fabrieken ging. Zijn eigen bedrijf moest hierdoor inkrimpen en een ander Nederlands koolteerbedrijf zag zich gedwongen zijn productie te staken. Thomas Smit wordt omschreven als iemand met een levendig en tot ondernemen geneigd karakter. Het was deze man die een grote rol ging spelen bij het doorbreken van het teerkartel. Hij nam ontslag in Amsterdam en ging weer terug naar Harlingen.
Voor de producten die het bedrijf uit de koolteer maakte werden rond 1890 redelijke tot zeer goede prijzen betaald. Vooral naftaline en carbolzuur waren duur. De prijs van carbolzuur had zijn piek bereikt gedurende de Krimoorlog ( 1855 – ’56). Het werd gebruikt als desinfecterend middel. Het aantal soldaten dat in de vorige eeuw aan wondinfectie overleed overtrof vaak het aantal gesneuvelden op het slagveld. Door het gebruik van carbolzuur in de veldhospitalen werden nu vele levens gered.
Er was aan het einde van de negentiende eeuw nog geen echte millieuwetgeving hetgeen overigens niet betekende dat men maar overal een fabriek mocht bouwen en in bedrijf mocht stellen. Volgens een wet uit 1875 moest er o.a. gelegenheid gegeven worden aan de bewoners en de gebruikers van de naastliggende percelen om bezwaren in te brengen voordat de gemeente vergunning voor de inwerkingstelling van de fabriek kon geven. Het is niet bekend of er ook bezwaren van de omwonenden waren. Overtuigend zijn ze in ieder geval niet geweest.
Nadat de koolteer van ammoniakwater was gescheiden werd het opgepompt naar het distillatiegebouw waarin grote distilleerketels stonden.
De teeroliën die uit de koolteer werden gedistilleerd werden in de verschillende gebouwen op het fabrieksterrein gekoeld, gewassen, geperst, weer gedistilleerd en gerectificeerd tot men de volgende producten overhield. Deze waren benzol en naftaline, welke werden verkocht aan kleurstoffenfabrieken. Verder carbolzuur, creoline en anthraceenolie. De laatste twee werden toegepast bij de houtveredeling. Was de koolteer eenmaal goed uitgekookt dan had het de helft van zijn gewicht verloren. Wat er achterbleef in de distilleerketels was pek. Dit liet men in de pekput lopen. Daar koelde het af en stolde. Het werd later losgeslagen en tot gruis gemaakt. Dit werd gebruikt als bindmiddel bij het maken van briketten.
Voor de fabriekshal was een rechthoekige gemetselde bak plusminus 50 a 60 cm diep. Hierin stroomde uit de fabriekshal vloeibare pek, die vermoedelijk door onkunde van de bewerkers af en toe onder de toegangsdeuren( van het fabrieksterrein) doorstroomde over het pad en de Achterweg, zo in het water liep. De afschuwelijke gele dikke rook, die met het pek tevoorschijn kwam was voor de bewoners van de omgeving iets verschrikkelijks en klacht op klacht ging dan ook naar het gemeentebestuur.
met dank aan Fokke Sytema
Op Achterweg 2 staat de fabriek en dit is Achterweg 4, de woning blijkt hier al oud te zijn, de foto is gemaakt rond 1900.
Dus dit is de woning die bij de fabriek hoort.
Het lijkt onbewoonbaar, stinkt het daar te veel?
De Achterweg.
Gezien in noordelijke richting met molen ‘De Oranjeboom’ (Het Texelsche Wapen), genomen vanuit molen ‘De Blaauwe Bijl’
onderste smalle weg is de Achterweg, de middelste gele weg is de Middenweg en de bovenste is de Voorweg.
In 1978 verkocht men cokes ( kolen voor de kachel) aan de Achterweg 2,
voor 1 cent per kg.
Het nieuws van de dag 24-01-1878.
Fabriek der Maatschappij voor Chemische Industrie
Fabriek der Maatschappij voor Chemische Industrie
Het nieuws van de dag 22-09-1892
Fabriek voor Carbolzuur en Creoline
CREOLIN
Achterweg 1890
Rotterdams nieuwsblad 20-09-1893
Creoline dode alle bacillen, een product van Fabriek der Maatschappij voor Chemische Industrie
Het nieuws van den dag 11-11-1897.
Fabriek der Maatschappij voor Chemische Industrie stond op Achterweg 2 en de eigenaar woonde op Achterweg 4 ( zie foto boven aan).
Gezien in westelijke richting vanuit Frederik Hendrikstraat, de fabrieken van de Achterweg 2 zijn te zien bij de schoorsteen en de opslag silo`s.
links staan de balken van de stoom zagerij en het complex loopt tot rechts, bijna het eind van de foto.
Het nieuws van den dag 21-12-1897. Achterweg 2 was een eiland omgeven met kanaaltjes en erg nat, dus verharding was wel nodig.
Ook had men al telefoon op de Achterweg 2.
De eigenaar heet hier nog Hunkemöller
Het eiland Achterweg 2 was zo groot zodat er meerdere bedrijven stonden.
Het nieuws van de dag 28-09-1898.
Kv.K Amsterdam; jaarverslag 1898 vermeldt balein fabriek Hunkemöller met 54 werknemers.
Hunkemüller het ontstaan van de huidige lingerie keten
Algemeen Handelsblad 08-11-1898.
Het nieuws van den dag 08-11-1898.
Hier staat duidelijk dat Spaltenholz & Amerschot ook hun bedrijf op het eilandje Achterweg 2 hadden.
De Achterweg. Gezien in zuidelijke richting vanaf de brug nabij molen de Eenhoorn.
Het nieuws van den dag 08-11-1899.
C. Panli en H. J. Wessels een houtzagerij
Nog een bedrijf op Achterweg 2 bekend onder sectie Q, NO. 590
Een weg vol met industrieën
Het nieuws van den dag 17-03-1902.
Ook blijkt er op de Achterweg 2 een ruimte te zijn, waar regelmatig goederen uit een veiling werden verkocht, dit lag direct naast de Teerfabriek.
Er kwam op de Achterweg 2 ook een moderne houtzagerij, niet met een molen of handkracht, maar aangedreven door een stoom machine, de modernste, er was veel hout nodig voor de bouw van schepen en in de huizen. Amsterdam was een zeer snel groeiende stad.
De Achterweg. Gezien in zuidelijke richting.
Algemeen Handelsblad 08-09-1902.
Hunkemöller maakte alle Baleinen van metaal deze werden gebruikt in korsetten en BH
Een korset met vele platte metalen baleinen, met de veters geef je model aan het lijf
‘Kijkt eens, jongens, daar gaat de heks van den Achterweg!
algemeen Handelsblad 18-12-1902.
Bedrijf is verkocht aan W, Schröder
Algemeen Handelsblad 08-03-1903.
W. Schröder bouwde een Metaal smelterij op de Achterweg 2
De Achterweg lag direct tegen de grote stad Amsterdam aan, toen nog de buitenrand.
Aanvraag voor een vergunning, bezwaren kun je om half 12 indienen op het gemeentehuis te Amsterdam
Het nieuws van de dag 10-03-1903.
De achterweg lag ook vlakbij de Kostverlorenvaart aan, een drukke doorgaande route voor scheepvaart
NEE er zijn meer bedrijven aanwezig op de Achterweg 2 te Amsterdam
Algemeen Handelsblad 21-06-1903.
Ach even volhouden en de gemeente Amsterdam geeft toe
De achterweg had grote gezinnen en slechte woningen
Het nieuws van de dag 23-06-1903.
Algemeen Handelsblad 17-10-1903
Wilhelm Schröder gaat nog meer metaal smelten, er blijkt nog ruimte te zijn op de Achterweg 2
armoede ook op de Achterweg.
Het nieuws van den dag 26-10-1903.
Achterweg, nu bekend als Frederik Hendrikstraat, met links molen het Luipaard 1900
Algemeen Handelsblad 14-11-1903.
Achterweg Gezicht op molen de Eenhoorn.
Algemeen Handelsblad 15-11-1903
Het nieuws van den dag 17-11-1903.
Het nieuws van den dag 17-11-1903.
Achterweg Gezien in noordelijke richting vanaf de Eenhoorn.
Het nieuws van den dag 21-11-1903.
Algemeen Handelsblad 22-04-1904.
nieuws van de dag 19-12-1904.
Achterweg
Het nieuws van de dag 27-01-1905.
nieuws van de dag 23 JUNI 1905
op de achtergrond de teerfabriek van Spaltenholz Amerschot
Fransen betaalden meer voor de teer, de prijs lag hoog.
Achterweg Gezien naar molen De Eenhoorn.
rechts De Achterweg 2, de fabrieken.
Nieuws van de dag 18-03-1907.
De Tijd 16-04-1907
Algemeen Handelsblad 30-04-1907.
Maatschappij voor Chemische Industrie, Zaagpad Achterweg Amsterdam
Het nieuws van den dag 02-05-1907.
Het nieuws van den dag 31-10-1907.
Achterweg 1917
Algemeen Handelsblad 17-03-1908.
Algemeen Handelsblad 01-05-1908.
Achterweg Molen ‘De Eenhoorn’. H. J. Kettenis was de molennaar rond 1900. Ook hij was een telf uit een oud zagersgeslacht. Hij was ook eigenaar van paltrok De Eenhoorn, die aan de Achterweg bij de Nassaukade in Amsterdam stond. De molen werd rond 1929 afgebroken.
Algemeen Handelsblad 23-06-1908.
N.V. Nederlandsche Metaalhandel
De tijd 02-07-1908.
nieuw Israëlitisch weekblad 31-07-1908.
Achterweg
nieuw Israëlitisch weekblad 31-07-1908.
Sectie, Q, No. 590 De Achterweg 2 te Amsterdam
Het nieuws van den dag 12-08-1908.
Achterweg met de Eenhoorn.
De tijd 19-08-1908.
Het nieuws van den dag 20-08-1908
Achterweg In noordelijke richting gezien. In het verschiet molen d Eenhoorn.
De Tijd 21-08-1908
Kadastraal; Q, No. 590
Achterweg, gezien in westelijke richting naar Molen de Otter
Algemeen Handelsblad 21-08-1908.
Het nieuws van den dag 28-08-1908.
De eenhoorn en op de linker zijde de fabrieken aan de Achterweg
Het nieuws van den dag 03-09-1908.
Algemeen Handelsblad 04-09-1908
Hier is Van den Bergh al aandeelhouder
en wethouder van de gemeente Amsterdam
Achterweg, In het verkort gezien naar molen de Bijl.
Leeuwarder courant 10-09-1908.
Het nieuws van den dag 12-09-1908.
Voormalige Houtwerven der Zaagmolens buiten de Zaagpoort
- Molen ‘De Bijl’ tussen Middenweg (Zaagmolenbuurt) en Achterweg. Op de achtergrond een zeilschip in de Kostverlorenvaart en rechts daarvan het Amsterdamsch Westelijk Entrepot.
- Middenweg (Zaagmolenbuurt)
- Gezien in noordelijke richting naar de Achterweg (midden). Daarachter: Kostverlorenvaart, rechts: molen “De Bijl”.
Het nieuws van den dag 18-05-1904.
Het nieuws van den dag 27-03-1906.
Zijn zoon werd later directeur bij Electrozuur, zie link………
geschilderde werk ‘Zaagmolens bij Amsterdam’.
Algemeen Handelsblad 30-04-1907.
Algemeen Handelsblad 19-09-1907.
Algemeen Handelsblad 19-04-1908.
Gezien in noordelijke richting met molen De Eenhoorn de Achterweg 2 waarvan de fabrieks pijpen te zien zijn.
Algemeen Handelsblad 23-06-1908.
Door de N.V. Ned. Metaalhandel gemaakte plannen
De tijd 20-07-1908
Gezien in oostelijke richting naar molen ‘De Eenhoorn’ en brug Achterweg.
Algemeen Handelsblad 19-12-1908.
Het nieuws van den dag 19-10-1908.
Gezien in oostelijke richting.
Algemeen Handelsblad 01-03-1909.
Algemeen Handelsblad 05-03-1909
Gezien naar molen de Eenhoorn op de Achterweg.
Algemeen Handelsblad 03-11-1909.
Leeuwarder courant 07-01-1910.
Algemeen Handelsblad 12-04-1913.
kaart
Algemeen handelsblad 14-10-1913.
Nieuwsblad van het noorden 14-10-1913
Firma Spalteholen en Amerschot Chemische fabrieken
Rotterdams nieuwsblad 15-10-1913
1913- Een teerfabriek aan de Kostverlorenvaart in Amsterdam vloog in brand. Dikke, zwarte rookwolken verduisterden de omgeving. Op de kade en vanaf een paar schepen stonden mensen te kijken naar de brand.
Vlissingse Courant 15-10-1913
Leeuwarder courant 15-10-1913
De Teer fabriek van de firma Spalteholz en Ameschot
Brand in een teerfabriek aan de Kostverlorenvaart in Amsterdam. Dikke, zwarte rookwolken verduisterden de omgeving
Bataviaasch nieuwsblad 16-10-1913. De Teer fabriek van de firma Spalteholz.
Brand in een teerfabriek aan de Kostverlorenvaart in Amsterdam. Dikke, zwarte rookwolken verduisterden de omgeving. Brandweermannen staan op het dak van een schuur te blussen en benzine-opslagplaatsen nat te houden. Amsterdam, 1913
We kijken vanaf de Buyskade over het water van de Kostverlorenvaart naar de brand aan de Achterweg.
Beide lagen recht tegeover elkaar. Met de vaart er tussen .
Foto Harry Snijder
Kostverlorenvaart molen De Eenhoorn aan de Achterweg, links de pijp van Achterweg 2
De Tijd 19-12-1913.
De Tijd 19-12-1913.
houtzaagmolens.
Nieuwsblad van het noorden 21-04-1915
Vlissingse Courant 22-04-1915
De Zeeuw 08-10-1915.
Rotterdamsch nieuwsblad 11-04-1918.
zicht op de Achterweg, met de molen de Otter
De Zeeuw 14-09-1921. Vertrokken van de Achterweg
Middelburgsche courant 13-06-1921
De Zeeuw 14-09-1921.
Naar het vervolg, deel 2, De Metaal Handel
